Lymfoedeem

Wat is lymfoedeem?

Het lymfestelsel verzamelt lymfe (overtollige vloeistof, proteïne en andere substanties) vanuit de lichaamsweefsels en voert ze terug in de bloedsomloop. Lymfe wordt langzaam door de lymfevaten en langs de lymfeklieren gevoerd. Zwelling (“oedeem”) kan zich voordoen wanneer lymfe in de lichaamsweefsels toeneemt. Lymfoedeem komt voor als de normale afvoer van vloeistof onderbroken is door een blokkade of snee in de lymfeklieren in de lies of de oksel. Lymfoedeem kan een erfelijke aandoening  zijn, maar meestal is het het gevolg van blokkades die veroorzaakt zijn door infectie, kanker en littekenweefsel door bestraling of het operatief verwijderen van lymfeklieren.

U loopt meer risico op lymfoedeem als u:

• Operatieve verwijdering van lymfeklieren hebt ondergaan in het onderarm-, lies-, of bekkengebied
• Bestraald bent op het onderarm-, lies-, bekkengebied of nek
• Ten gevolge van een operatie of bestraling littekenweefsel heeft in de lymfekanalen, aderen of onder het sleutelbeen
• Kanker heeft die is uitgezaaid naar de lymfeknopen in de nek, borst, oksel, bekken of buik
• Tumoren heeft in het bekken, de buik, of de borst die betrokken zijn bij of druk uitoefenen op de lymfevaten en/of de grote lymfekanalen en de afvoer van lymfe blokkeren
• Na een operatie een ontsteking van een arm of een been heeft
• Hogere leeftijd hebt
• Niet het juiste dieet heeft of te zwaar bent, omdat deze aandoening het herstel na een operatie en bestraling kunnen vertragen en het risico op lymfoedeem kunnen verhogen

Signalen en symptomen van lymfoedeem

Met lymfoedeem kunt u last hebben van:

• Zwelling in uw armen, benen, schouders, handen, vingers of borst
• Huid die in het aangedane gebied strakker, harder of dikker aanvoelt dan normaal
• Pijn of een gevoel van zwaarheid in uw arm of been
• Zwakte in uw arm of been
• Onvermogen om bepaalde gewrichten  normaal en vrijelijk te bewegen, zoals uw pols of enkel
• “Pitting” van de weefsels van uw ledemaat (een deuk die gemaakt wordt door een vinger op de huid te drukken en die pas een poosje nadat de druk is weggehaald weer opvult)
• Kleding, ringen, armbanden of schoenen die moeilijker passen dan voorheen
• Herhaalde infecties in uw arm of been
• Gewrichtspijn
• Moeite met uw dagelijkse activiteiten

Als u koorts of rillingen heeft, en uw door lymfoedeem getroffen ledemaat rood, gezwollen of pijnlijk is en warm aanvoelt kunt u een ontsteking hebben.

Hoe wordt lymfoedeem vastgesteld?

Uw fysiotherapeut zal uw medische voorgeschiedenis en medicijngebruik doorlopen en een grondig lichamelijk onderzoek doen dat de volgende informatie omvat:

• Uw huidige gewicht vergeleken met uw ideale gewicht
• Meting van uw armen en benen
• Hoe goed u in staat bent om uw dagelijkse dingen te doen
• Geschiedenis van oedeem, eerdere bestralingen of operaties
• De tijd tussen een operatie en wanneer de zwelling u voor het eerst opviel
• Andere aandoeningen zoals diabetes, hoge bloeddruk, nieraandoeningen, hartaandoeningen of flebitis (ontsteking van de aderen)

Hoe kan een fysiotherapeut helpen bij lymfoedeem ?

Uw fysiotherapeut is een belangrijk lid van uw gezondheidsteam en zal nauw met u samenwerken om een behandelprogramma te ontwikkelen om de zwelling te controleren en uw doelen met betrekking tot terugkeer naar uw activiteiten te bereiken.

In een vroeg stadium van lymfoedeem, als de zwelling nog licht is, kan het vaak behandeld worden met compressiekleding, oefening en het hoog leggen van het aangedane ledemaat om de doorstroom van lymfe te bevorderen. In geval van meer ernstige zwelling, kan de fysiotherapeut een behandeling gebruiken die : “complexe decongestieve therapie” wordt genoemd. De eerste stap houdt meestal handmatige lymfe drainage in, dat aanvoelt als een vorm van strakke massage en helpt om de doorstroming van lymfe vanuit uw arm of been te verbeteren. Dit wordt gevolgd door compressieverbanden die de zwelling helpen verminderen. Uw therapeut zal gedurende de behandelsessies de omvang van de ledemaat zorgvuldig in de gaten houden.

Zodra de ledemaat weer de gewenste omvang heeft zal uw fysiotherapeut u helpen om de zorg zelf over te nemen door:

• Een veilig en weloverwogen oefenprogramma te ontwikkelen waardoor uw lichamelijke fitheid toeneemt zonder dat uw aangedane arm of been onnodig wordt belast.
• Uw compressiekleding te updaten zodat ze goed passen en met u zoeken naar het soort kleding dat aan uw eisen voldoet
• U te onderwijzen over het juiste dieet om de opbouw van vloeistof in uw weefsel te verminderen en over huidverzorging om het risico op infectie te verminderen

Kan lymfoedeem worden voorkomen?

Sommige risico’s zoals kankerbehandeling kunnen niet vermeden worden. Als u bent bestraald of als uw lymfeklieren zijn weggehaald, maar als u geen lymfoedeem heeft gehad, zal u fysiotherapeut u helpen om de risico’s, die u kunt controleren en vermijden, te identificeren en te managen.

Uw fysiotherapeut zal:

• Een veilig en weloverwogen oefenprogramma voor thuis ontwerpen om uw fitheid in het algemeen te verbeteren en om te helpen om gewichtstoename waardoor het risico op lymfoedeem toeneemt te vermijden.
• Een veilig en weloverwogen oefenprogramma ontwikkelen dat belasting van het aangedane ledemaat vermijd en helpt om het risico om lymfoedeem na een operatie of infectie te ontwikkelen verkleint
• Regelmatig kijken naar de omvang van uw ledemaat en, als de omvang is toegenomen, conservatieve, vroege behandeling aanbieden om te voorkomen dat de zwelling erger wordt
• U helpen om goed en hygiënisch voor uw huid te zorgen

Slechte afvoer in het lymfestelsel kan uw arm of been meer vatbaar maken voor infectie, en zelfs een kleine infectie kan leiden tot serieuze lymfoedeem. U kunt helpen om lymfoedeem te voorkomen door de vermijden dat u zich snijdt of schaaft, met een naald prikt of bloed afneemt, zich brandt of door een insect gestoken wordt in de aangedane ledemaat.

Wat voor soort fysiotherapeut heb ik nodig bij lymfoedeem ?

Alhoewel alle fysiotherapeuten voorbereid zijn door hun opleiding en ervaring om een scala aan aandoeningen te behandelen, zou u kunnen overwegen om:

• Een oedeem - fysiotherapeut te nemen die ervaren is in het behandelen van lymfoedeem
• Een oedeem - fysiotherapeut te nemen die speciale training in het management van lymfoedeem heeft gedaan en gevorderde kennis, ervaring en vaardigheden heeft, die van toepassing zouden kunnen zijn op uw aandoening.

Algemene tips voor als u op zoek bent naar een fysiotherapeut (of een andere zorgverlener):

• Vraag aanbevelingen van familie en vrienden of van andere zorgverleners
• Vraag, als u contact opneemt met een fysiotherapeut, naar zijn of haar ervaring met het helpen van mensen met lymfoedeem.

Wees erop voorbereid om tijdens uw eerste bezoek aan de fysiotherapeut in detail te vertellen over uw symptomen en te zeggen waardoor uw symptomen erger worden.