Osteoporose

Osteoporose is een veel voorkomende ziekte die verdunning en verzwakking van de botten veroorzaakt. Het komt voor bij mensen van alle leeftijden. Vrouwen lopen het meeste risico om de ziekte te krijgen, maar het komt ook bij mannen voor. Osteoporose treft 55% van alle Nedrlanders van boven de 50; de helft van de vrouwen en een kwart van de mannen zal een botbreuk oplopen.

Het is belangrijk om osteoporose vroeg vast te stellen zodat stappen ondernomen kunnen worden om het risico op een breuk te verkleinen.

Wat is osteoporose?

Osteoporose is een botziekte die wordt gekarakteriseerd door lage botdichtheid (de dikte van het bot), verminderde botsterkte en een verandering in de botstructuur, die tot een verhoogd risico op een breuk kan leiden. De normale botstructuur wordt dunner en poreuzer, waardoor het incasseringsvermogen van het bot van de normale dagelijkse krachten wordt verminderd. Breuken door osteoporose en lage botdichtheid kunnen ernstig zijn en veroorzaken pijn en tasten uw kwaliteit van leven aan.

Bot is levend weefsel. Normaliter wordt bot op een evenwichtige, doorlopende manier door één type cel afgebroken en door een ander type cel aangemaakt. In geval van osteoporose worden botten zwakker als onvoldoende bot wordt aangemaakt en teveel bot wordt afgebroken. Deze onevenwichtigheid begint bij vrouwen meestal in de eerste 5 jaar van de menopauze. Maar het kan zich ook bij mannen en kinderen voordoen, vaak ten gevolge van ziektes die de botontwikkeling aantasten, zoals coeliakie, darmontsteking, reumatische artritis, spina bifida, cystic fibrosis of nierziekte. Sommige medicijnen, zoals corticosteroïden, kunnen uw risico op osteoporose verhogen. Sporters met ondergewicht tijdens de periode van hoge botontwikkeling zijn ook vatbaar.

Er zijn veel factoren die ervoor kunnen zorgen dat iemand risico loopt om de ziekte te ontwikkelen. Het is belangrijk om die risico’s te kennen zodat diagnose kan worden gesteld en u proactief kunt zijn in uw behandeling.

Risicofactoren voor osteoporose

Oncontroleerbare risico’s

Vrouwelijk geslacht
Klein van stuk
Gevorderde leeftijd
Hormoonniveaus
Genetica
Aanleg voor medische aandoeningen

Controleerbare risico’s

Roken
Overmatig alcoholgebruik
Inactieve levensstijl
Overmatig koffiegebruik
Te weinig gewicht-dragende beweging
Medicijnen (bijv. steroïden, heparine)
Slechte gezondheid
Laag gewicht
Calcium-arm dieet
Laag vitamine-D niveau

Hoe voelt osteoporose ?

Osteoporose is een ziekte die “stil” kan zijn en het kan zijn dat er geen uiterlijke symptomen zijn totdat zich een breuk voordoet. Als u van middelbare leeftijd of ouder bent, kunt u gewichtsverlies zien of het verschijnen van een bochel, alhoewel dit op zichzelf geen diagnose van osteoporose is. Breuken kunnen zich voordoen in situaties waarin dat bij mensen met gezonde botten niet zou gebeuren, zoals een enkelbreuk bij het van de stoep afstappen, een heup breken bij een val of een rib breken bij het opendoen van een raam. Dit worden fragiliteitsbreuken genoemd en ze zijn een rode vlag voor botziekte. Compressiefracturen van de wervelkolom, en met name die in de bovenrug of thoracale wervelkolom (het gebied tussen de nek en de onderrug), zijn de meeste voorkomende breuken, gevolgd door heup- en polsfracturen.

Hoe wordt osteoporose vastgesteld?

Als u naar een fysiotherapeut gaat vanwege rugpijn of andere revalidatie indicaties, zal hij of zij uw medische, familie- medicijn-, bewegings- dieet- en hormonale geschiedenis bekijken, een volledig lichamelijk onderzoek doen en uw risicofactoren voor osteoporose vaststellen. Deze beoordeling kan ertoe leiden dat de therapeut nader onderzoek aanbeveelt.

Osteoporose wordt het snelst en pijnloos vastgesteld met een gespecialiseerde röntgenfoto, een Dexa-scan genaamd, die de botdichtheid meet. De resultaten worden vermeld met T-scores en Z-scores.

De T-score vergelijkt uw score met die van een gezonde, 30-jarige volwassene. Als u een T-score van -1 of minder heeft loopt u groter risico op een breuk.
The Z-score vergelijkt uw minerale botdichtheid met die van hetzelfde geslacht, gewicht en leeftijd. Het wordt gebruikt bij hen waarvan de botmassa nog niet op z’n top is, premenopauzale vrouwen en mannen van boven de 50.

Andere manieren om botdichtheid te meten zijn onder andere röntgenfoto’s, ultrasound en CT-scan.

Hoe kan een fysiotherapeut helpen bij osteoporose ?

Uw fysiotherapeut kan een specifiek op uw persoonlijke behoeften gericht programma opstellen om u te helpen de gezondheid van uw botten in het algemeen te verbeteren, uw botten gezond te houden en u te helpen om breuken in de toekomst te voorkomen. Uw fysiotherapeut zou u het volgende kunnen leren:

Oefeningen, die zich specifiek richten op het opbouwen van bot of het verminderen van de hoeveelheid bot de verloren gaat.
De juiste houding
Hoe u uw evenwicht kunt verbeteren zodat uw risico om te vallen minder wordt.
Hoe u uw omgeving kunt aanpassen om de gezondheid van uw botten te beschermen.

Gezonde botten worden gebouwd en behouden met een gezonde levensstijl. Uw fysiotherapeut zal u specifieke oefeningen voor uw persoonlijke behoeftes leren.

De oefencomponent voor botopbouw of het vertragen van botverlies is heel specifiek en voor alle leeftijden gelijk. Bot groeit als het voldoende en op de juiste manier wordt belast, net zoals spieren groeien als ze worden uitgedaagd met meer dan het normale gewicht. Twee soorten oefening zijn optimaal voor botgezondheid, gewicht-dragend en weerstand.

Het is het beste als de fysiotherapeut u uw persoonlijke botaangroei instructie geeft om er zeker van te zijn dat u niet teveel of juist te weinig oefent. Normaal gesproken worden oefeningen 2 tot 3 keer per week gedaan als onderdeel van een algemeen fitnessprogramma.

Gewicht-dragende oefeningen

Dansen
Joggen
Racket sporten
Afrollen van de voeten
Stampen

Weerstand oefeningen

Gewichtheffen
Oefenbanden gebruiken
Waterweerstand
Zwaartekrachtsweerstand (d.w.z. opdrukken, vastgehouden yogahoudingen)

Als bij u osteoporose of lage botdichtheid is vastgesteld zal uw fysiotherapeut met u werken aan:

Botopbouw of het verminderen van botverlies in de gebieden die het meest kwetsbaar zijn voor breuken ten gevolge van bewegen – heup, wervelkolom, schouder, arm
Het verbeteren van uw dynamisch evenwicht om vallen te voorkomen
Het verbeteren van uw houding en uw werk- en leefomgeving
Hulp bij het vermijden van oefeningen en bewegingen die bij kunnen dragen aan breuken in de wervelkolom, zoals alle vormen van sit-ups en crunches, en overmatig draaien van de rug of heup.

Conservatieve behandeling van een breuk betekent bedrust en de juiste pijnmedicatie. Uw fysiotherapeut zal met u werken aan:

Het verminderen van uw pijn door het aanhouden van de juiste houding en andere pijn-verlichtende toepassingen
Het aanbieden van de juiste externe apparaten, zoals braces, om de genezing te bevorderen en de houding te verbeteren.
Het verlagen van uw risico op vallen, het sterk maken van uw spieren en het verbeteren van de uitlijning van uw houding.

Als uw pijn na een fractuur langer dan zes weken aanhoudt, kunt u de chirurgische opties bespreken met de fysiotherapeut, huisarts en chirurg.

Bij kinderen en jongeren kunnen fysiotherapeuten families en jongerenclubs onderwijzen over de juiste oefening, houding en de noodzaak om elke dag te bewegen. Kinderen met gezondheidsproblemen zoals spina bifida, diabetes, de ziekte van Crohn en cerebrale parese lopen meer risico op botziekte en kunnen met name baat hebben bij begeleiding door een fysiotherapeut. Het meeste bot wordt tijdens de puberteit aangemaakt en piekt in het derde levensdecennium.

Als of van middelbare leeftijd of ouder bent, kunnen u veranderingen in houding, evenwicht en kracht gaan opvallen. Uw fysiotherapeut zal met u gaan werken aan:

Het optimaliseren van uw oefenprogramma om botaangroei te bevorderen en botverlies te verminderen
Het verbeteren van uw dynamische evenwicht om vallen te voorkomen
Het verbeteren van uw houding
Het verbeteren van de kracht in uw rugspieren
Het verbeteren van de kracht en mobiliteit in uw heup

Kan osteoporose worden voorkomen?

Osteoporose kan worden voorkomen door in de kindertijd, puberteit en vroege volwassenheid genoeg botdichtheid op te bouwen. Om sterke botten te bouwen is voldoende inname van calcium en vitamine-D, en regelmatig bewegen nodig.

Op elke leeftijd kunnen stappen ondernomen worden om de gezondheid van botten te verbeteren. Een actieve levensstijl is belangrijk om gezonde botten te behouden. Het is ook belangrijk om gewoontes te vermijden waardoor bot verloren kan gaan, zoals roken, overmatig alcoholgebruik en onvoldoende inname van calcium in uw dieet. Het onderhouden van goede lichaamsmechanica en houding dragen ook bij aan goede botgezondheid. We hebben geen controle over de genetische tendensen die we geërfd hebben, maar we kunnen ervoor kiezen om osteoporose met de juiste medicatie, dieet en oefeningen onder controle te houden.

Zoals bij elk gezondheidsprobleem, is een algemene gezonde leefstijl belangrijk om in orde te blijven.